Γνώση, πάθος και συγκίνηση. Το 1ο Φεστιβάλ Σαπφούς, το οποίο διοργάνωσε η Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου από τις 20 έως τις 22 Ιουνίου, ανέδειξε με επιτυχία το πλούσιο έργο της ποιήτριας και φώτισε τον πολιτισμό της Λέσβου από την αρχαιότητα έως και σήμερα, με την συμμετοχή σημαντικών προσωπικοτήτων των Γραμμάτων και των Τεχνών. “Θέλουμε το Φεστιβάλ της Σαπφούς να γίνει θεσμός και να εμπλουτιστεί τα επόμενα χρόνια και με άλλα δρώμενα και καλλιτέχνες”, είπε ο Περιφερειάρχης Κωνσταντίνος Μουτζούρης. “Είναι μια μοναδική ευκαιρία να αναδείξουμε τον πολιτιστικό πλούτο της Λέσβου και του Βορείου Αιγαίου”.
Ομορφιά
Πρώτη μέρα. Κατευθυνόμαστε από τη Μυτιλήνη στην Ερεσό, όπου στο Πολιτιστικό της Κέντρο μάς περιμένουν οι ομιλητές Sandra Boehringer, καθηγήτρια Ελληνικής Ιστορίας στο Πανεπιστημίου του Στρασβούργου, με τη θεματική: «Ο ίλιγγος του Έρωτα. Η Σαπφώ και ο έρωτας μεταξύ γυναικών στην αρχαία Ελλάδα», η Τασούλα Καραγεωργίου, συγγραφέας και μεταφράστρια των ποιημάτων της Σαπφούς, η οποία μίλησε για τη “Σαπφώ και το νεοελληνικό δημοτικό τραγούδι», η Laurie Laufer, καθηγήτρια στις ψυχαναλυτικές σπουδές στο Παρίσι, με θεματική: «Οι ηρωίδες του μοντερνισμού» και ο Παναγιώτης Βερναρδάκης, Διδάκτωρ του Πανεπιστήμιου Φρανκφούρτης, με το θέμα «Οι προκαταλήψεις περί ομοφυλοφιλίας της Σαπφούς-μια επιστημονική προσέγγιση».
“Αν έχουμε μία περιουσία για την οποία μπορούμε να επαιρόμεθα, είναι η μακραίωνη ποιητική μας παράδοση και η υπέροχη γλώσσα μας”, λέει μεταξύ άλλων η Τασούλα Καραγεωργίου. “Αυτό που εντυπωσίασε εμένα στη Σαπφώ, είναι το πώς η ποίησή της κατορθώνει, με πολύ απλά υλικά, να συνομιλεί με τους αιώνες. Όσον αφορά τον έρωτα στην ποίησή της, σημασία δεν έχει το “τι”λέει αλλά το “πώς” το λέει. Και νομίζω ότι η Σαπφώ τα λέει όλα με απίστευτη ευγένεια, ήθος και ένταση”.
“Η Σαπφώ θεωρείται ως η μεγαλύτερη ποιήτρια όλων των εθνών και όλων των αιώνων”, τονίζει ο καθηγητής Βερναρδάκης. “Και όταν αναφερόμαστε στην ποίησή της, καλό είναι να διαχωρίζουμε τον έρωτα από την υπερβολική αγάπη”.
Ακολούθησε κοινωνική συζήτηση και ομιλίες για το δικαίωμα των γυναικών στον σεξουαλικό προσανατολισμό, με ομιλήτριες τις Ευγενία Γιακουμοπούλου, Επικεφαλής της Μονάδας Σεξουαλικού Προσανατολισμού και Ταυτότητας Φύλου στο Συμβούλιο της Ευρώπης, Στέλλα Μπελιά, Πρόεδρο Σωματείου «Ουράνιο Τόξο» και Βενετία Καντσά, Καθηγήτρια Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου.
Το φεγγάρι πρωταγωνιστεί στον βραδινό ουρανό της Ερεσού καθώς ετοιμαζόμαστε να ακούσουμε τη Μαρκέλλα Γιαννάτου να απαγγέλει ποιήματα της Σαπφούς, συνοδευόμενη από τη Λέσβια μουσικό Σταυρούλα Σπανού στο σαντούρι και στο πεντίρ. Η αυλή του Αρχαιολογικού Μουσείου πλημμυρίζει συναίσθημα, στίχους και ήχους. Άλλοτε αέρινη και χαμηλότονη, άλλοτε με το πάθος να χρωματίζει τη φωνή της, η Γιαννάτου (πολύ διαφορετική από τη στιβαρή “Γερακίνα” της “Μάγισσας”, αλλά εξίσου μαγευτική) καθηλώνει το ακροατήριο με την παρουσία και την απαγγελία της-κάτι ούτε εύκολο, ούτε αυτονόητο.
Είναι φανερό ότι, με κάποιον τρόπο, η Μαρκέλλα διείσδυσε στην ψυχή της Σαπφούς. “Είδα τους στίχους της ποιήτριας και τους έκανα εικόνα”, λέει στο Real.gr. “Μέσα από αυτούς, αντίκρισα την ομορφιά του τόπου και την ομορφιά της γυναίκας”.
Έρωτας
“Αυτό που με τραβάει περισσότερο στα πρότζεκτ στα οποία συμμετέχω είναι οι χώροι”, είχε πει στη “Real News” και στο Real.gr, πριν την εκδήλωση της 21ης Ιουνίου, η Στεφανία Γουλιώτη. “Η βραδιά θα γίνει στον φοβερό αρχαιολογικό χώρο του ιερού των Μέσσων, στην Αγία Παρασκευή. Τον χαρακτηρίζουν και ως λατρευτικό για τη λεγόμενη “Λεσβιακή Τριάδα” (Δίας, Διόνυσος και Ήρα), ενώ αργότερα τον χαρακτήρισαν ως το μέρος όπου η Σαπφώ δίδασκε μουσική και ποίηση στα κορίτσια, το “Ωδείο” της”.
Πράγματι, ο χώρος είναι εκπληκτικός. Κοιτάζοντας τις αρχαίες κολώνες να υψώνονται κάτω από την πανσέληνο, αισθάνεσαι ότι ταξιδεύεις πίσω στον χρόνο. Η Στεφανία θα παρουσιάσει, μαζί με τη Λουκία Μιχαλοπούλου, η οποία επιμελήθηκε τα κείμενα και τη σκηνοθεσία, τις “Σιλουέττες”, ένα θεατρικό αναλόγιο γραμμένο ειδικά για το Φεστιβάλ, εμπνευσμένο από την Κλυταιμνήστρα, τη Φαίδρα, την Αντιγόνη και τη Σαπφώ, με κοινό άξονα τον απόλυτο έρωτα και μουσική και εικαστική επιμέλεια του Ανδρέα Μαντά. Τα κείμενα της Μιχαλοπούλου είναι υπέροχα, ενώ για την ερμηνεία της Γουλιώτη δεν υπάρχουν πολλά να πεις, παρά μόνο ένα πολυχρησιμοποιημένο αλλά απολύτως ταιριαστό επίθετο: συγκλονιστική. Η Κλυταιμνήστρα της, ειδικά, θα μας μείνει αξέχαστη, για την ένταση αλλά, κυρίως, για την αλήθεια της. “Όποτε βρίσκομαι μέσα σε ναούς ή σε οποιονδήποτε αρχαιολογικό χώρο που δεν είναι επισήμως προσβάσιμος, πάντα δημιουργείται ένα επιπλέον δέος μέσα μου”, μας είχε πει η Στεφανία Γουλιώτη. Αυτό το δέος μάς το μετάγγισε.
Θάλασσα
Τελευταία βραδιά του Sappho Lesvos Festival και στεκόμαστε μπροστά στο πανέμορφο παραθαλάσσιο Κάστρο της Μυτιλήνης. Η διεθνώς καταξιωμένη καλλιτέχνης Julia Krahn βρίσκεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα, ειδικά για το Φεστιβάλ, για μια μοναδική περφόρμανς εμπνευσμένη από την Σαπφώ και τη θάλασσα του Βορείου Αιγαίου. Τίτλος του δρώμενου “Hesperus the lost child”, μουσική σύνθεση της Zowa, εικαστική επιμέλεια της Ζωής Κυριακάκος.
Η Julia ορθώνεται μπροστά μας, τυλιγμένη σε ένα μακρύ, εκτυφλωτικά λευκό πέπλο και στο γλυκό φως της δύσης. Μέχρι τη στιγμή που η επιβλητική, απόκοσμη φιγούρα της θα χαθεί στα μπλε νερά και η μουσική θα σβήσει, θα μας έχει σαγηνεύσει. “Μελέτησα πολύ για αυτή την παράσταση, ειδικά τη Σαπφώ και τα ποιήματά της”, δήλωσε αργότερα η Γερμανίδα καλλιτέχνης. “ Όταν έφτασα στη Λέσβο είδα κάτι μαγικό, κάτι παραπάνω από μαγικό. Η παράσταση έγινε για μένα τόσο σημαντική λόγω των ημερών που πέρασα εδώ και της συναναστροφής μου με τον κόσμο. Περιμένω με πολλή χαρά να ξανάρθω».
Αγάπη
Η αυλαία του φεστιβάλ κλείνει με τον Λάκη Λαζόπουλο, τον Δημήτρη Χριστοφορίδη και τον Ζήση Ρούμπο, οι οποίοι, στον κατάμεστο χώρο των Αποθηκών Σαπλιτζά του Κάστρου, αυτοσχεδιάζουν επί σκηνής, μιλώντας για τις μητέρες τους, τους πατεράδες τους και την οικογένεια στη stand-up comedy «Μια μάνα του χθες, του σήμερα κι ένας πατέρας». Ο Χριστοφορίδης, με όπλο τη φυσικότητα και την ευφυή ατάκα, είναι ανακουφιστικά αστείος. Ο Ρούμπος αλλάζει περσόνες με θαυμαστή ευκολία και φυσικότητα. “Θέλω να είμαι με νεώτερους που να ακούω την άποψή τους”, θα μας πει αργότερα ο Λάκης Λαζόπουλος. “Μιλάμε πάρα πολύ με τα παιδιά. Ο Δημήτρης προέρχεται από κομουνιστή πατέρα και μέσα από εκείνον μαθαίνω την άλλη πλευρά, που δεν την έχω ζήσει. Ο Ζήσης πάλι, όταν ακούς τι έχει περάσει, καταλαβαίνεις πώς αμύνεται. Το βλέπω και στη φωνή που βγάζει, τη δυνατή και τη βροντώδη, πόσο τον βοηθά να ξεφοβηθεί”.
Όσο για τον ίδιο τον Λαζόπουλο επί σκηνής; Είναι βαθιά, απρόσμενα συγκινητικός. Καθηλωτικά προσωπικός. Όταν η φωνή του γίνεται ψίθυρος, ξέρεις ότι σου ανοίγει την καρδιά του διάπλατα, ειδικά καθώς σκιαγραφεί τη σχέση με τον πατέρα του. Εννοείται ότι δεν έλειψαν οι στιγμές στις οποίες αναφέρθηκε στην επικαιρότητα, κάνοντας τον χώρο να σειστεί από τα γέλια.
Φιλικός και κεφάτος, ο Λάκης ανοίγει κουβέντα με τους δημοσιογράφους στη μιάμιση τα ξημερώματα! “Καμία κούραση δεν νιώθω”, μας λέει μεταξύ πολλών άλλων. “Κούραση έχω μέχρι να βγω, μετά είμαι…αλύγιστος!”.
Τον ρωτώ για τη συμμετοχή του στο φεστιβάλ. “Η σειρά που γράφω θα γυριστεί στη Μυτιλήνη και είχα ανάγκη να ξαναπλησιάσω το νησί”, λέει. “Αυτό το νησί, που μπορούμε να το δούμε ως μικρογραφία της Ελλάδας, έχει περάσει τα πάντα- και πολύ βαθιά. Το μαχαίρι, σε όλα τα θέματα, σε ολόκληρη την Ιστορία, από εδώ ξεκινά να μπήγεται. Νιώθεις ότι με τα πρόσωπα στη Μυτιλήνη μπορείς να συζητήσεις. Ότι είναι έτοιμα να σε ακούσουν, να σε δεχτούν και να σου αντισταθούν- αλλά να σου αντισταθούν με φοβερή επίγνωση. Όλοι εδώ θα μπορούσαν να είναι παρέα μου. Δεν έχουν αυτήν την επιθετικότητα που συναντάς στην υπόλοιπη Ελλάδα. Ήξερα ότι ερχόμενος εδώ θα μπορούσα να πω μια φράση ήσυχη, έναν ψίθυρο, και να τον ακούσουν, να τον καταλάβουν”.
Και η παράσταση; “Η μάνα μου ζωντανεύει, με έναν τρόπο, όταν μιλάω”, απαντά ο Λάκης Λαζόπουλος. “Έχει περάσει από τη Μυτιλήνη , έχει προσευχηθεί εδώ. Ήταν όλοι μέσα στο κεφάλι μου. Εκείνη, ο πατέρας μου… Ζητούσαν μια δικαίωση σε μια κοινωνία που έχει γίνει πάρα πολύ σκληρή. Συχνά, νομίζουμε ότι αν ακούσεις σήμερα ένα κείμενο που εμπεριέχει αγάπη, θα είσαι …παράταιρος. Όμως νομίζω ότι η αγάπη είναι ο μόνος τρόπος για να πεις την αλήθεια οπουδήποτε”.
Τις εκδηλώσεις συντόνισε με χάρη, ετοιμότητα και ζεστασιά η δημοσιογράφος Μαρία Νικόλτσιου. Τη δημιουργία και την καλλιτεχνική επιμέλεια του Sappho Lesvos Festival ανέλαβε η εταιρία παραγωγής LUMAD και η Βασιλεία Ζερβού.
